76% of prisoners in Indian jails are incarcerated without any crime News: ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਜੇਲਾਂ ਵਿੱਚ 76% ਅਜਿਹੇ ਕੈਦੀ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਅਜੇ ਤੱਕ ਕੋਈ ਜੁਰਮ ਸਾਬਤ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਹੈ। NCRB ਦੇ ਇਹ ਅੰਕੜੇ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਇਹ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ‘ਤੇ ਗੰਭੀਰ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ, ਇੰਗਲੈਂਡ ਅਤੇ ਵੇਲਜ਼ ਦੀਆਂ ਜੇਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ 18.7% ਕੈਦੀ ਸੁਣਵਾਈ ਅਧੀਨ ਹਨ, ਜੋ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਮਾਨਤ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਤੇ ਨਿਆਂਇਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਹੈ।
ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਕਈ ਵਾਰ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਮਾਨਤ ਨਿਯਮ ਹੈ, ਜੇਲ ਅਪਵਾਦ ਹੈ, ਅਸਲੀਅਤ ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਹੈ। ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਹੇਠਲੀਆਂ ਅਦਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਜ਼ਮਾਨਤ ਦੇਣ ਵਿਚ ਝਿਜਕ ਅਤੇ ਦੇਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜੱਜਾਂ ‘ਤੇ ‘ਸਖਤ’ ਅਕਸ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਦਬਾਅ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਜ਼ਮਾਨਤ ਦੇਣ ਤੋਂ ਝਿਜਕਦੇ ਹਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਅੰਡਰ ਟਰਾਇਲ ਸਿਆਸੀ ਦਬਾਅ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਜ਼ਮਾਨਤ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀਆਂ ਖਾਮੀਆਂ: ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਜ਼ਮਾਨਤ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਚ ਇਕ ਵੱਡੀ ਨੁਕਸ ਅਕਸਰ ਅਮੀਰ ਅਤੇ ਗਰੀਬ ਵਿਚਕਾਰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਪਾੜਾ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਅਮੀਰਾਂ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਜ਼ਮਾਨਤ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਗਰੀਬ ਵਰਗ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਜ਼ਮਾਨਤ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ। ਉਹ ਅਪਰਾਧ ਸਾਬਤ ਹੋਏ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਕਈ ਸਾਲ ਜੇਲ ਵਿਚ ਬੰਦ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਕਿਵੇਂ ਵੱਖਰੀ ਹੈ? ਇੰਗਲੈਂਡ ਅਤੇ ਵੇਲਜ਼ ਦੀਆਂ ਅਦਾਲਤਾਂ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਗੈਰ-ਹਿਰਾਸਤ ਦੇ ਉਪਾਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਘਰ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ, ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਟੈਗਿੰਗ, ਆਦਿ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਥੋਂ ਦੀ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਜੇਲ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਰੱਖਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਹ ਸਮਾਜ ਲਈ ਖ਼ਤਰਾ ਨਾ ਹੋਵੇ।
ਇੰਗਲੈਂਡ ਅਤੇ ਵੇਲਜ਼ ਵਿਚ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਜੇਲ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਜ਼ਮਾਨਤ ਦੀ ਰਕਮ ਦਾ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਤੋਂ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।